Służba medycyny pracy to nie tylko (jak się potocznie przyjęło) badania profilaktyczne. Same badania stanowią jeden z wielu obowiązków tejże służby. W praktyce jednak zadania te w ramach współpracy pracodawcy i lekarzy profilaktyków ograniczają się właśnie (w większości przypadków) do przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich i ewentualnie udziału lekarza medycyny pracy w pracach komisji bhp.
Powodem są przede wszystkim koszta takich działań oraz nie precyzyjne tworzenie umów, na podstawie których realizowane są zadania z zakresu służby medycyny pracy. W praktyce o zadaniach tych po prostu się nie wie lub zapomina.
Dlatego też – w szczególności dla pracodawców, powinno być istotne zapamiętanie, że służba medycyny pracy to nie tylko badania profilaktyczne, ale też szereg innych działań chroniących zdrowie pracownika, a dzięki temu i zapewniające spokojniejszy sen samemu pracodawcy i kierownictwu zakładu pracy.
Służba medycyny pracy jest więc właściwa do realizowania zadań z zakresu:
1) ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie, w szczególności przez:
a) współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny czynników występujących w środowisku pracy oraz sposobów wykonywania pracy mogących mieć ujemny wpływ na zdrowie,
b) współdziałanie z pracodawcą w procesach rozpoznawania i oceny ryzyka zawodowego w środowisku pracy oraz informowanie pracodawców i pracujących o możliwości wystąpienia niekorzystnych skutków zdrowotnych będących jego następstwem,
c) udzielanie pracodawcom i pracującym porad w zakresie organizacji pracy, ergonomii, fizjologii i psychologii pracy;
2) sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, w szczególności przez:
a) wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w Kodeksie pracy,
b) orzecznictwo lekarskie do celów przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie,
c) ocenę możliwości wykonywania pracy lub pobierania nauki uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy lub nauki,
d) prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii zawodowej,
e) prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą,
f) wykonywanie szczepień ochronnych, o których mowa w art. 20 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r. poz. 947 oraz z 2014 r. poz. 619 i 1138),
g) monitorowanie stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka, a zwłaszcza osób wykonujących pracę w warunkach przekroczenia normatywów higienicznych, młodocianych, niepełnosprawnych oraz kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych,
h) wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą;
3) prowadzenia ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią zawodową;
4) organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki;
5) inicjowania i realizowania promocji zdrowia, a zwłaszcza profilaktycznych programów prozdrowotnych, wynikających z oceny stanu zdrowia pracujących;
6) inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w ich realizacji, a w szczególności w zakresie:
a) informowania pracowników o zasadach zmniejszania ryzyka zawodowego,
b) wdrażania zasad profilaktyki zdrowotnej u pracowników należących do grup szczególnego ryzyka,
c) tworzenia warunków do prowadzenia rehabilitacji zawodowej,
d) wdrażania programów promocji zdrowia,
e) organizowania pierwszej pomocy przedmedycznej;
7) prowadzenia analiz stanu zdrowia pracowników, a zwłaszcza występowania chorób zawodowych i ich przyczyn oraz przyczyn wypadków przy pracy;
8) gromadzenia, przechowywania i przetwarzania informacji o narażeniu zawodowym, ryzyku zawodowym i stanie zdrowia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną.
Opracowanie: Adam Pisarczuk