Badania profilaktyczne pracowników

Badania profilaktyczne pracowników są realizowane w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej sprawowanej nad pracownikami. Wyróżnia się następujące rodzaje badań:

1. wstępne;
2. okresowe;
3. kontrolne;
4. wykonywane poza terminami wynikającymi z częstotliwości wykonywana badań okresowych.

Badania profilaktyczne wstępne

Wstępnym badaniom profilaktycznym podlegają pracownicy przyjmowani do pracy oraz pracownicy młodociani i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia. Wobec przeprowadzania wstępnych badań lekarskich, ustawodawca przewidział w Kodeksie pracy pewnie ustępstwa. Dotyczą one:

a) przyjmowania ponownie pracownika do pracy na to samo stanowisko pracy lub o podobnej charakterystyce zagrożeń, jeżeli nie minęło 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy;

b) przyjmowania pracownika innego pracodawcy na stanowisko pracy o stwierdzonej przez pracodawcę podobnej charakterystyce zagrożeń, jeżeli nie minęło 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy u innego pracodawcy – odstępstwo to nie dotyczy pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne, na podstawie aktualnego orzeczenia lekarskiego przedstawionego przez pracownika.

Powyższe ustępstwa dotyczą tylko badań wstępnych. Oznacza to, że sytuacje, w których pracodawca akceptuje aktualne orzeczenia lekarskie z przeprowadzonych badań okresowych (sytuacje, w których pracownicy równolegle pracują w dwóch różnych zakładach pracy) w obecnym stanie prawnym nie powinny mieć miejsca.

Badania profilaktyczne okresowe

Okresowym badaniom lekarskim podlegają wszyscy pracownicy aktualnie zatrudnieni. Termin badania lekarskiego okresowego ustalany jest przez lekarza profilaktyka w wyniku przeprowadzanego przez niego badania oraz charakterystyki zagrożeń występujących na stanowisku pracy. Termin wykonania badania oznaczony jest na wydawanym przez lekarza orzeczeniu lekarskim.

Badania profilaktyczne kontrolne

Kontrolnym badaniom lekarskim podlegają pracownicy, którzy przebywali na zwolnieniu lekarskim dłużej niż 30 dni.

Czwarta grupa badań profilaktycznych, którą moim zdaniem powinno nazywać się badaniami dodatkowymi, przeprowadzana jest poza terminami wynikającymi z częstotliwości wykonywania badań okresowych. Badania te wykonywane są po stwierdzeniu przez pracownika niemożności wykonywania pracy i zgłoszenia tego faktu pracodawcy (pkt a-c) i na wniosek pracownika (pkt a-e) lub pracodawcy (pracodawca może w każdym przypadku stwierdzenia przez niego okoliczności mogących mieć wpływ na zdolność pracownika do pracy, skierować takiego pracownika na badania lekarskie). Sytuacje, w których wykonywane są tego typu badania to :

a) stwierdzenie szkodliwego wpływu obecnie wykonywanej pracy na zdrowie pracownika,

b) stwierdzenie objawów chorobowych, wskazujących na powstanie choroby zawodowej,

c) stwierdzenie niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

d) chęć wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych i nocnych przez pracownika posiadającego orzeczony stopień niepełnosprawności,

e) wykonywanie pracy przez kobiety będące w ciąży lub karmiące piersią.

Badania profilaktyczne pracowników – uprawnienia i obowiązki

Pracownicy poddający się profilaktycznemu badaniu lekarskiemu zachowują prawo do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy. Dodatkowo w przypadku konieczności przejazdu na badania do innej miejscowości, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów dojazdu zgodnie z zasadami rozliczania kosztów podróży służbowej. Natomiast w przypadku wykonania badań poza godzinami pracy, pracownik nie ma prawa do wypłaty dodatkowego wynagrodzenia. Badania lekarskie przeprowadzane są na podstawie skierowania wydawanego przez pracodawcę pracownikowi. W skierowaniu należy umieścić wszystkie informacje dotyczące czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych występujących na danym stanowisku pracy z koniecznym uwzględnieniem czynników określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy oraz wytycznych w sprawie przeprowadzania badań lekarskich publikowanych przez Instytut Medycyny Pracy.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego zawierającego brak przeciwwskazań do wykonywania określonej pracy. Do obowiązków pracownika natomiast należy poddanie się badaniu lekarskiemu.

Terminem granicznym jest określony termin ważności orzeczenia lekarskiego (chyba, że zakład pracy przyjął inne, bardziej restrykcyjne zasady wymagalności poddawania się badaniom przez pracowników). Pracownik, który nie poddaje się badaniom lekarskim, dopuszcza się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.

Koszty związane z profilaktyczną opieką zdrowotną sprawowaną nad pracownikami ponosi pracodawca.  Pracownik ma obowiązek wykonywania badań w jednostce medycyny pracy, z którą pracodawca ma podpisaną umowę.

W przypadku zatrudniania pracownika w narażeniu na oddziaływanie pyłów zwłókniających lub czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracownikom aktualnie pracującym lecz odsuniętym od narażenia, należy w sposób regularny zapewniać możliwość wykonania badań profilaktycznych (uwzględnianie czynnika w skierowaniu na badania nawet po zaprzestaniu ekspozycji na dany czynnik) oraz na wniosek pracownika, należy go objąć profilaktyczną opieką lekarską również po ustaniu stosunku pracy.

Orzeczenia lekarskie należy przechowywać w aktach osobowych pracownika.

Autor: Adam Pisarczuk

Więcej w publikacjach Kodeks pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy. Komentarz oraz Profilaktyczna ochrona zdrowia nad pracownikami. Komentarz

Sprawdź specjalistyczne publikacje z zakresu bhp i prawa pracy