Obowiązek szkoleń BHP
Zgodnie z art. 2373§2 Kodeksu pracy, dalej kp, pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Szkolenie BHP na stanowisku administracyjno-biurowym
Na podstawie art. 237 §22 kp szkolenie okresowe pracownika, o którym mowa w § 2, nie jest wymagane w przypadku pracownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka, o której mowa w art. 226 pkt 1, wynika, że jest to konieczne.
Zwolnienie ze szkolenia BHP pracownika administracyjno-biurowego
Wprowadzone w życie z początkiem roku przepisy mają na celu ułatwienie wykonywania działalności gospodarczej. Teoretyczne ułatwienie może jednak nastręczać problemów we właściwym rozumieniu wprowadzonego przepisu, ze względu na fakt, że odwołuje się do przepisów blankietowych tj. ogólnych sformułowań dotyczących statystyki publicznej oraz ubezpieczenia wypadkowego.
Wobec powyższego, należy rozróżnić kilka formalnych pojęć, niezbędnych do właściwego zrozumienia przepisu.
Przeważająca działalność pracodawcy
Przeważająca działalność pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej to działalność mająca największy udział w ogólnej działalności podmiotu mierzona kryterium sprzedaży, liczby pracujących lub zapisana w statucie podmiotu nieprowadzącego działalności gospodarczej (podstawa definicji wynikająca z §9 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 2015 r. w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń (Dz. U. z 2015 r. poz. 2009 z późn. zm.), dalejk rpkd).
Zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, dalej uw, płatnik składek, o którym mowa w art. 28 ust. 2 (zgłaszający do ubezpieczenia co najmniej 10 osób), należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu 31 grudnia poprzedniego roku (tj. na podstawie przepisu określonego w §9 ust. 2 rpkd). Płatnik składek zgłoszony w Zakładzie w okresie od dnia 1 stycznia danego roku do dnia 31 marca następnego roku należy do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze REGON w dniu, od którego płatnik składek jest w Zakładzie zgłoszony.
Kategoria ryzyka pracodawcy
Kategoria ryzyka ustalana dla grupy działalności, do której zakwalifikowany został zakład pracy ustalana jest na podstawie uw oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków, dalej rp (Dz. U. z 2002 r. Nr. 200, poz. 1692 z późn. zm.). Ustawa wypadkowa wyróżnia dwie istotne sytuacje związane z kategoriami ryzyka i różnicowaniem stopy procentowej ubezpieczenia wypadkowego. Dotyczą one płatników składek zgłaszających do ubezpieczenia co najmniej 10 ubezpieczonych oraz nie więcej niż 9 ubezpieczonych.
W przypadku pracodawców zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób, nie podlegają oni przyporządkowaniu do grup ryzyka, ze względu na to, że stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla takiego płatnika wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności, zgodnie z zasadami określonymi w art. 30 uw.
Zgodnie z art. 30 uw, stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grupy działalności ustala się w zależności od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy. Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w zależności od ryzyka określonego wskaźnikami częstości:
- poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem;
- poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich;
- stwierdzonych chorób zawodowych;
- zatrudnionych w warunkach zagrożenia
Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w oparciu o dane Głównego Urzędu Statystycznego za trzy ostatnie lata kalendarzowe, dostępne w dniu 31 stycznia danego roku a także ustala się ją na okres nie dłuższy niż 3 lata składkowe.
Szczegółowe zasady ustalania kategorii ryzyka określa rp. Zgodnie §2 rp, kategorie ryzyka dla grup działalności ustala się w oparciu o cząstkowe kategorie ryzyka. Podstawą ustalania cząstkowych kategorii ryzyka są średnie arytmetyczne wskaźników częstości. Średnie arytmetyczne wskaźników częstości oblicza się na podstawie ostatnich trzech lat kalendarzowych. Cząstkowe wskaźniki częstości oblicza się w przeliczeniu na umowną liczbę 1000 zatrudnionych i są ustalane odrębnie za każdy pełny rok kalendarzowy. Następnie cząstkowe wskaźniki ryzyka podstawia się do wzoru określonego §4 ust. 1 rp. Na podstawie wskazanych danych oraz wyliczeń, ustalana jest kategoria ryzyka dla grupy działalności, która określana jest w załączniku nr 2 do rp.
Dużą wątpliwość w zakresie rozumienia art. 237 §22 kp może powodować regulacja zawarta w art. 31 ust. 3 uw, która stanowi, iż kategorię ryzyka dla płatnika składek ustala się w zależności od ryzyka określonego wskaźnikami częstości:
- poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem;
- poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich;
- zatrudnionych w warunkach zagrożenia
Może się wydawać, że indywidualna decyzja ZUS związana z różnicowaniem stopy procentowej a tym samym ustalania indywidualnej kategorii ryzyka będzie powodować możliwość odstąpienia od przeprowadzania szkolenia okresowego dla grupy administracyjno-biurowej, jeżeli kategoria ta zostanie ustalona na poziomie nie wyższym niż 3. Jest to jednak w świetle regulacji kp zupełnie inna sytuacja.
Różnicowanie indywidualnej stopy procentowej a tym samym kategorii ryzyka ma niejako nagradzać płatników składek niższym wymiarem kwoty odprowadzanej na rzecz ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli utrzymują oni niski stan wypadkowości, zachorowań na choroby zawodowe oraz nie realizują prac w warunkach zagrożenia (tj. w warunkach szkodliwych). Nie będzie mieć jednak wpływu na zwolnienia w zakresie szkoleń bhp, ze względu na fakt, iż brzmienie art. 237 §22 kp odwołuje się do rodzaju przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej, znajdującej się w danej grupie działalności i ustalanej tym samym kategorii ryzyka dla grupy działalności.
Zwolnienie ze szkolenia nie takie proste?
Przepisy teoretycznie ułatwiające funkcjonowanie zakładów pracy w rzeczywistości wprowadziły problemy w ich stosowaniu, bowiem odwołują się do licznych przepisów blankietowych.
Zakłady pracy oceniając możliwość skorzystania z teoretycznego ułatwienia przede wszystkim muszą wziąć pod uwagę:
- liczbę zatrudnionych, zgłaszanych do ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (co najmniej 10 lub nie więcej niż 9);
- rodzaj przeważającej działalności, do której zakład pracy jest zakwalifikowany na podstawie regulacji rpkd i ustalonej tym samym kategorii dla tej grupy działalności;
- ustalenie, na podstawie załącznika nr 2 rp, kategorii ryzyka odgórnie przydzielonej dla grupy działalności (nie indywidualnej decyzji wobec płatnika składek).
W razie jakichkolwiek wątpliwości warto również mieć na uwadze fakt, że pozytywnym działaniem jest zawsze działanie posiadające zwiększony wymiar względem obowiązujących przepisów tj. w wypadku szkoleń okresowych – regularne szkolenie pracowników.
Autor: Adam Pisarczuk
Sprawdź specjalistyczne publikacje z zakresu bhp i prawa pracy