Prawo do powstrzymania się od pracy

Prawo powstrzymania się od pracy przysługuje pracownikowi na podstawie art. 210 Kodeksu pracy. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom. Pracownik powstrzymujący się od pracy na podstawie w/w artykułu, musi niezwłocznie o tym fakcie poinformować przełożonego.

Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego

Pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji z powodu powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa powyżej. Ponadto pracownik ten zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Pracownicy wykonujący pracę wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, mają prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania tego rodzaju pracy, gdy ich stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Powyższe zasady nie dotyczą pracowników, których obowiązkiem jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

Prawa pracownika w razie powstrzymania się od pracy

Przypadki, w których pracownik ma prawo powstrzymać się od pracy

Kodeksu pracy określa przypadki, w których pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonania pracy.  Wyróżnia się dwa podstawowe przypadki, w których pracownik ma prawo powstrzymać się od pracy. Są to:

a) przypadki, w których warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo osobom trzecim,

b) przypadki, w których wykonywanie pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej ze względu na stan psychofizyczny pracownika nie pozwala na wykonanie pracy w sposób bezpieczny i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Przypadki określone w pkt a mogą dotyczyć każdego pracownika, każdej grupy zawodowej oraz każdego rodzaju wykonywanej pracy. Natomiast samo wykonanie uprawnienia pracowniczego polegającego na powstrzymaniu się od pracy zachodzi dopiero wówczas, gdy spełnione są przesłanki określone w/w art. 210 tj. łączne wystąpienie niezgodności warunków pracy (środowiska pracy) z przepisami bhp (nie z zasadami bhp) oraz bezpośrednie zagrożenie zdrowia lub życia pracowników albo/i osób trzecich występujące w wyniku tych niezgodności. Innymi słowy, wszelkie niezgodności z przepisami bhp występujące w środowisku pracy (warunki środowiska materialnego, określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i  biologicznymi, w którym odbywa się proces pracy) powodujące bezpośrednie (natychmiastowe, krótko przed) zagrożenia zdrowia i życia, uprawniają pracownika do skorzystania z uprawnienia powstrzymania się od pracy. O powstrzymaniu należy niezwłocznie poinformować przełożonego. Jeżeli natomiast samo powstrzymanie nie usuwa zagrożenia, dopiero wtedy pracownik ma prawo opuścić miejsce pracy, informując o tym niezwłocznie przełożonego.

Przypadki określone w pkt b uprawniają do skorzystania z uprawnienia powstrzymania się od pracy w sytuacjach, gdy sam pracownik stwierdza, iż obecny jego stan psychiczny lub fizyczny nie pozwala mu na wykonanie pracy w sposób bezpieczny i będzie powodować zagrożenie dla innych osób. Przypadki te nie są w żaden sposób weryfikowalne lub mierzalne. Są one tylko osobistym odczuciem pracownika, który musi poinformować niezwłocznie przełożonego o zaistniałej sytuacji. Częste korzystanie z uprawnienia powstrzymania się od pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej może być powodem rozwiązania umowy o pracę.

W pierwszym przypadku pracown9ik zachowuje prawo do wynagrodzenia, w drugim takiego prawa nie ma.

Z uprawnienia nie mogą skorzystać pracownicy, których praca polega na ratowaniu życia ludzkiego lub mienia.

Prawo powstrzymania się od pracy – obowiązki pracodawcy

Same uprawnienia powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca pracy w przypadkach bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia pracowników są w relacji do obowiązków pracodawcy w zakresie zagrożenia życia lub zdrowia, w których to przypadkach pracodawca ma obowiązek niezwłocznie poinformować pracowników o zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony, niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne. Ponadto w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, pracodawca obowiązany jest wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne oraz do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.

Pracownicy, którzy wykonali jakiekolwiek działania w w celu uniknięcia niebezpieczeństwa w przypadku bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem, że nie zaniedbali swych obowiązków, czyli być adekwatne do rozmiaru określonego niebezpieczeństwa.

Autor: Adam Pisarczuk

Sprawdź specjalistyczne publikacje z zakresu bhp i prawa pracy