Profilaktyczna opieka zdrowia

Osoby względem których realizowana jest profilaktyczna opieka zdrowia

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy, dalej ump, służba medycyny pracy realizuje zadania określone w ustawie w odniesieniu do:

1. pracowników;
2. osób pozostających w stosunku służbowym;
3. osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą;
4. kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów oraz słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia;
5. uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie studiów są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia;
6. osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności.

Podmioty objęte profilaktyczna opieką zdrowia

Na podstawie art. 5 ust. 2 ump, obowiązek objęcia profilaktyczną opieką zdrowotną osób wymienionych powyżej spoczywa na:

1. pracodawcach – w odniesieniu do osób wymienionych w pkt 1-3;
2. szkole, szkole wyższej lub organizatorze kwalifikacyjnych kursów zawodowych – w odniesieniu do osób wymienionych w pkt 4;
3. jednostce uprawnionej do prowadzenia studiów doktoranckich – w odniesieniu do osób wymienionych w pkt 5;
4. podmiocie zatrudniającym – w odniesieniu do osób wymienionych w pkt 6.

Ustawa dopuszcza również możliwość dobrowolnego objęcia określonych podmiotów profilaktyczną opieką zdrowotną. Zgodnie z art. 5 ust. 3 ump, profilaktyczną opieką zdrowotną służby medycyny pracy obejmuje się, na ich wniosek:

1. osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek i osoby z nimi współpracujące;
2. osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, z wyjątkiem osób wymienionych w ust. 1 pkt 3;
3. rolników indywidualnych i pracujących z nimi domowników oraz członków spółdzielni produkcji rolnej;
4. byłych pracowników oraz osoby, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osoby, które pozostawały w stosunku służbowym.

Zadania wykonywane przez służbę medycyny pracy obowiązkowo (tj. w ramach uprawnień zadaniowych nadanych przez ustawodawcę służbie medycyny pracy i na podstawie obowiązujących umów pomiędzy jednostkami służby medycyny pracy a odpowiednimi podmiotami) swym zakresem obejmują osoby wymienione w art. 5 ust. 1. Tym samym:

• pracownicy;
• osoby pozostające w stosunku służbowym tj. w stosunku podległości osoby świadczącej pracę do jednostki spełniającej funkcję pracodawcy (np. funkcjonariusze policji);
• osoby wykonujące pracę w oparciu o umowę o pracę nakładczą, osoby kształcące się narażone na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
• osoby zatrudnione w ramach odbywania kary pozbawienia wolności i ograniczenia wolności – w ramach zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę lub skierowania do pracy lub innych stosunków prawnych – jeżeli warunki pracy lub warunki organizacyjne mogą powodować konieczność zapewnienia opieki zdrowotnej;

podlegają obowiązkowo profilaktycznej opiece zdrowotnej w rozumieniu ump. Profilaktyczną opiekę zdrowotną (w rozumieniu ump – ogół działań zapobiegających powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z warunkami albo charakterem pracy) dla osób wymienionych wyżej, obowiązane są zapewnić odpowiednie podmioty tj.:

• pracodawcy,
• szkoły, szkoły wyższe i organizatorzy kwalifikacyjnych kursów zawodowych,
  jednostki prowadzące studia doktoranckie,
• podmioty zatrudniające osoby odbywające karę pozbawienia wolności i ograniczenia wolności.

Ustawa dopuszcza możliwość objęcia profilaktyczną opieką zdrowotną osób, których nie łączy stosunek pracy lub osoby te nie są osobami kształcącymi się. Zalicza się do nich:

• osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i osoby współpracujące z nimi,
• osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy,
• rolników, domowników z nimi pracujących oraz członków spółdzielni produkcji rolnej,
• byłych pracowników oraz osoby, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy a także osoby, które pozostawały w stosunku służbowym.

Wyżej wymienione osoby finansują profilaktyczną opiekę z własnych środków. Wyjątkiem są tutaj pracownicy, z którymi rozwiązano stosunek pracy a byli zatrudnieni w narażeniu na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających. Pracownicy tacy mogą być objęci, na ich wniosek, badaniami okresowymi, których koszt jest pokrywany przez pracodawcę mimo ustania stosunku pracy.

Szczegóły dotyczące realizacji obowiązków w zakresie profilaktycznej ochrony zdrowia reguluje art. 6 ump – w zakresie zadań, do których wykonywania względem wymienionych podmiotów uprawniona jest służba medycyny pracy oraz przepisy szczególne, wydane na podstawie ump i przepisów odrębnych (np. Kodeksu pracy), regulujące szczegółowy tryb postępowania w zakresie zapewnienia profilaktycznej ochrony zdrowia tj:

1. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie zakresu zadań służby medycyny pracy wobec osób pozbawionych wolności (Dz. U. z 2011 r. Nr 168 poz. 1013);
2. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich (Dz. U. z 2014 poz. 1144);
3. rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 czerwca 2010 r. w sprawie sprawowania przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad osobami objętymi tą opieką na swój wniosek (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 758);
4. rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 2067).

Autor: Adam Pisarczuk

Sprawdź praktyczne publikacje z zakresu prawa pracy i bhp

Wpis stanowi fragment publikacji „Profilaktyczna ochrona zdrowia nad pracownikami. Komentarz”