Polecenie pisemne na prace

Polecenie pisemne w obszarze BHP jest specyficznym obowiązkiem nakładanym przez przepisy prawa na pracodawcę, osoby kierujące pracownikami i samych pracowników, bowiem dotyczy kilku rodzajów prac, których wykonanie może w sposób szczególnie wysoki zagrozić życiu lub zdrowiu pracowników. 

Czym jest polecenie pisemne?

Polecenie pisemne, które zwane jest również pozwoleniem na prace, jest szczególnym i specyficznym rodzajem podwyższonego rygoru w zakresie zapewnienia odpowiedniego poziomu BHP. Polecenie pisemne jest usankcjonowane przepisami prawa w zakresie określonych rodzajów prac. Dodatkowo, usankcjonowanie to określa w sposób wyraźny, że pisemne polecenie nie jest dobrowolnym rozwiązaniem stosowanym w obszarze BHP, ale przy określonych rodzajach prac jest obowiązkowe. Oznacza to, że rozpoczęcie danego rodzaju pracy jest po prostu niemożliwe bez wydania polecenia pisemnego.

Rodzaje prac wymagające polecenia pisemnego

W zakresie BHP jest kilka rodzajów prac wymagających wydania polecenia pisemnego. Prace te wynikają kolejno z następujących aktów prawnych:

• rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów BHP,
• rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchomienia instalacji gazowych gazu ziemnego,
• rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych,
• rozporządzenia w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej.

Jak wynika z powyższego wykazu, pisemne polecenie będzie dotyczyło określonych prac z zakresu:

• ogólnych wymagań BHP – konkretnie realizacji prac w studniach, studzienkach, kanałach i innych zbiornikach, do których istnieje utrudniony dostęp,
• prac dotyczących budowy, eksploatacji i uruchomienia instalacji gazowych gazu ziemnego – konkretnie prace gazoniebezpieczne nietypowe i prace niebezpieczne nietypowe,
• prac przy urządzeniach energetycznych – konkretnie prace eksploatacyjne, stwarzające możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego,
• prace w strefach zagrożonych wybuchem – konkretnie stosuje się system zezwoleń na wykonywanie pracy w odniesieniu do wykonywania czynności niebezpiecznych oraz czynności, które wpływają na
  inną wykonywaną pracę, stwarzając zagrożenie.

Polecenie pisemne na prace w zbiornikach

Pod pojęciem zbiornika w ujęciu BHP należy rozumieć prace realizowane w zbiornikach, kanałach, studniach, studzienkach kanalizacyjnych, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych zamkniętych przestrzeniach, do których wejście odbywa się przez włazy lub otwory o niewielkich rozmiarach lub jest w inny sposób utrudnione. Podana definicja prac w zbiornikach wynika z §85 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp. 

Podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia (polecenia) wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę. 

Jak wynika z powyższego, rozporządzenie nie określa szczegółowych zasad postępowania, jeśli chodzi o tryb i zasady wystawiania pisemnego polecenia na wykonanie prac w zbiorniku, pozostawiając tę kwestię do realizacji przez samego pracodawcę. Nie mniej jednak należy w tym miejscy zaznaczyć, że realizacja prac w zbiorniku musi być realizowana przy zachowaniu minimalnych wymagań określonych rozporządzeniem. Zbiór podstawowych wymagań dotyczący prac w zbiorniku jest zaprezentowany w publikacji „Prace szczególnie niebezpieczne. Zbiór wymagań„. 

Polecenie pisemne na prace gazoniebezpieczne

Polecenie pisemne na prace gazoniebezpieczne wydaje się w dwóch przypadkach:

• na realizację prac gazoniebezpiecznych nietypowych,
• na realizację prac niebezpiecznych nietypowych.

Prace gazoniebezpieczne to prace szczególnie niebezpieczne w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, wykonywane na urządzeniach, instalacjach i sieciach gazowych, napełnionych lub napełnianych gazem ziemnym oraz opróżnianych z gazu ziemnego, podczas których może dojść do wypływu gazu ziemnego powodującego zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego, wybuchu lub pożaru.

Prace niebezpieczne to inne prace szczególnie niebezpieczne w rozumieniu ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów prawa budowlanego niewymienione w definicji prac gazoniebezpiecznych, przy wykonywaniu których istnieje duże zagrożenie wypadkiem.

Prace gazoniebezpieczne i niebezpieczne dzielą się dodatkowo na trzy typy tych prac:

1. eksploatacyjne,
2. awaryjne,
3. nietypowe.

Jak było wspomniane wyżej, pisemnego polecenia na prace wymaga realizacja prac w kategorii prac nietypowych. 

Struktura pisemnego polecenia

Struktura pisemnego polecenia na prace gazoniebezpieczne powinna zawierać co najmniej:

• miejsce i rodzaj wykonywania prac;
• termin wykonania prac;
• imienny wykaz pracowników wyznaczonych do
  wykonywania prac;
• osobę nadzorującą prace;
• niezbędne środki ochrony indywidualnej;
• niezbędny sprzęt przeciwpożarowy;
• przyrządy do wykrywania obecności metanu i pomiaru stężenia tlenu;
• środki łączności;
• środki do udzielenia pierwszej pomocy;
• instrukcję wykonywania prac;
• wykaz środków technicznych i ochronnych niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa;
• szkic sytuacyjny miejsca pracy lub schemat technologiczny urządzeń z zaznaczonym miejscem odcięcia dopływu gazu.

Polecenie pisemne na realizację prac niebezpiecznych nietypowych powinno zawierać conajmniej:

• miejsce i rodzaj wykonywanych prac;
• termin ich wykonania;
• imienny wykaz pracowników wyznaczonych do wykonywania prac wraz z wyznaczeniem osoby
  nadzorującej wykonanie prac;
• wykaz sprzętu zabezpieczającego.

Polecenie pisemne na prace przy urządzeniach energetycznych

Prace eksploatacyjne, stwarzające możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia
ludzkiego, wykonuje się na podstawie polecenia pisemnego. Do prac eksploatacyjnych przy urządzeniach energetycznych, stwarzających możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, zalicza się w szczególności prace:

• wewnątrz zbiorników, kanałów, urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych urządzenia energetycznego określonych w przepisach w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym w szczególności: w komorach paleniskowych kotłów, kanałach spalin, kanałach powietrza elektrofiltrów, absorberach, walczakach kotłów, kanałach i lejach zsypowych, rurociągach sieci cieplnych oraz w zbiornikach paliw
  płynnych i gazowych;
• wewnątrz zasobników węgla lub biomasy oraz zasobników pyłu węglowego lub biomasy;
• niebezpieczne pod względem pożarowym, wykonywane w strefach zagrożenia wybuchem;
• w obiegach wody elektrowni i elektrociepłowni, wymagające wejścia do kanałów, rurociągów, rurociągów ssawnych i zbiorników, jak również prace na ujęciach i zrzutach wody wykonywane z pomostów, łodzi lub barek oraz prowadzone pod powierzchnią wody;
• z zakresu konserwacji, remontów, montażu, kontrolno-pomiarowe, wykonywane wewnątrz pylonów lub gondoli oraz prace z zakresu zewnętrznej konserwacji elektrowni wiatrowej;
• z zakresu konserwacji, remontów, montażu, kontrolno-pomiarowe, wykonywane w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części, znajdujących się pod napięciem;
• z zakresu konserwacji, remontów, montażu, kontrolno-pomiarowe przy urządzeniach elektroenergetycznych odłączonych od napięcia, lecz uziemionych w taki sposób, że żadne z uziemień nie jest widoczne z miejsca wykonywania pracy;
• w wykopach lub na wysokości;
• z zakresu konserwacji, remontów, kontrolno-pomiarowe, wykonywane przy urządzeniach elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem, z wyłączeniem prac wykonywanych stale przez osoby upoważnione w ustalonych miejscach pracy na podstawie instrukcji eksploatacji;
• z zakresu konserwacji, remontów, kontrolno-pomiarowe, wykonywane w wykopach lub rowach przy gazociągach i innych urządzeniach gazowniczych lub rurociągach sieci cieplnych;
• konserwacyjne, montażowe, demontażowe lub remontowe przy kolejowej sieci jezdnej trakcyjnej;
• przy odłączonych od napięcia lub znajdujących się w budowie elektroenergetycznych liniach napowietrznych, które krzyżują się w strefie ograniczonej uziemieniami ochronnymi z liniami znajdującymi się pod napięciem lub mogącymi znaleźć się pod napięciem, w tym z przewodami napowietrznej sieci trakcyjnej;
• na skrzyżowaniach linii elektroenergetycznych znajdujących się pod napięciem lub mogących znaleźć się pod napięciem i przewodami napowietrznej sieci trakcyjnej;
• przy odłączonym od napięcia torze wielotorowej elektroenergetycznej linii napowietrznej o napięciu 1 kV i powyżej, jeżeli którykolwiek z pozostałych torów linii pozostaje pod napięciem;
• konserwacyjne, remontowe lub montażowe przy urządzeniach i instalacjach rozładowczych paliw płynnych i gazowych;
• związane z identyfikacją i przecinaniem kabli elektroenergetycznych;
• na rurociągach wody, pary wodnej, sprężonych gazów, cieczy o nadciśnieniu roboczym równym 50 kPa lub większym, wymagających demontażu armatury lub odcinka rurociągu albo naruszenia podpór i zawiesi rurociągów;
• wymagające odkrycia kadłubów turbin, wymontowania wirników turbiny i generatora lub naprawy i wyważania tych wirników.

Struktura pisemnego pozwolenia na prace

Polecenie pisemne wykonania pracy wydaje pracodawca lub osoba przez niego upoważniona. Polecenie pisemne wykonania pracy zawiera co najmniej:

• numer polecenia;
• określenie osób wyznaczonych do organizowania oraz wykonania pracy;
• określenie zakresu prac do wykonania i strefy pracy;
• określenie warunków i środków ochronnych niezbędnych do zapewnienia bezpiecznego przygotowania i wykonania poleconych prac wynikających z zagrożeń występujących w strefie pracy i w jej bezpośrednim sąsiedztwie;
• wyznaczenie terminu rozpoczęcia i zakończenia prac oraz przerw w ich wykonaniu wraz z warunkami wznowienia prac po przerwie.

Pracodawca może określić dodatkowy zakres informacji, które powinny zostać umieszczone w poleceniu pisemnym. Pracodawca przechowuje polecenie pisemne przez okres opisany w przepisach wewnętrznych, lecz nie krótszy niż
90 dni od dnia zakończenia pracy. Sposób rejestrowania, wydawania, przekazywania, obiegu i przechowywania poleceń pisemnych ustala pracodawca.

Polecenie na prace w strefach zagrożonych wybuchem

Odpowiednio do wymagań określonych w dokumencie zabezpieczenia przed wybuchem:

• prace w przestrzeniach zagrożonych wybuchem wykonuje się zgodnie z pisemnymi instrukcjami
  wydanymi przez pracodawcę;
• stosuje się system zezwoleń na wykonywanie pracy w odniesieniu do wykonywania czynności niebezpiecznych oraz czynności, które wpływają na inną wykonywaną pracę, stwarzając zagrożenie; zezwolenia na wykonywanie pracy wydaje, przed rozpoczęciem pracy, osoba pracująca wyznaczona przez pracodawcę.

Jak wynika z powyższych regulacji prawnych, nie ma konkretnego wskazania rodzaju prac w strefach zagrożonych wybuchem, które obligują pracodawcę do stosowania poleceń pisemnych na realizację prac w takich strefach. Co istotne jednak, rozporządzenie wskazuje, że głównym źródłem informacji co do rodzaju prac wymagających pisemnego pozwolenia na prace w strefach zagrożonych wybuchem jest dokument zabezpieczenia przed wybuchem i to z niego należy czerpać regulacje odnoszące się do systemu pisemnych pozwoleń na prace w tych strefach.

Opracowanie: Adam Pisarczuk

Sprawdź specjalistyczne publikacje z zakresu bhp i prawa pracy