Ręczne prace transportowe

Aktualizacja z dnia 11.05.2017 r.

Ręczne prace transportowe takie działania jak podnoszenie, przenoszenie, popychanie, ciągnięcie, układanie, przetaczanie ładunków. Nierozerwalnie z transportem ręcznym powiązana jest praca stała oraz praca dorywcza. Przez pracę dorywczą rozumie się pracę, która wykonywana jest 4 razy w ciągu godziny, jednak jej czas nie może przekroczyć 4 godzin w ciągu dnia pracy.

Obowiązki BHP podczas transporty ręcznego

Pracodawca jest obowiązany ograniczyć do minimum ręczne prace transportowe. Jeżeli w jakiś sposób jest to nie możliwe, jest on zobowiązany, w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności – organizować odpowiednio pracę i wyposażać pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej. Ponadto jest on zobowiązany oceniać ryzyko zawodowe, w szczególności mając na uwadze:

• masę przenoszonych ładunków, jego rodzaj i położenie środka ciężkości,
• indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak sprawność fizyczna, wiek i stan zdrowia,
• warunki środowiska pracy, w tym w szczególności temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia
• organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy.

Dodatkowo przy każdej zmianie organizacji pracy lub zastosowaniu urządzeń, dokonuje on aktualizacji oceny ryzyka.

Przed dopuszczeniem pracownika do pracy, pracodawca przeszkala go z zakresu bezpiecznego i higienicznego wykonywania prac transportowych, w szczególności informując go o:

• prawidłowych sposobach wykonywania ręcznych prac transportowych,
• właściwościach transportowanych ładunków w szczególności masy i środka ciężkości, zwłaszcza w przypadku, gdy masa jest nierównomiernie rozłożona,
• wynikach oceny ryzyka zawodowego oraz o środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom kręgosłupa i wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wymaganiach ergonomii.

W przypadku stwierdzenia, że sposób wykonywania pracy jest nieprawidłowy i stwarza zagrożenia – pracodawca jest obowiązany zapewnić wstrzymanie tych prac do czasu zastosowania odpowiednich działań eliminujących te zagrożenia, z uwzględnieniem  powyższych działań

Organizacja ręcznych prac transportowych pod kątem BHP

Organizacja ręcznych prac transportowych, w tym stosowane metody pracy powinny zapewnić w szczególności:

1. ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw w pracy na odpoczynek,
2. wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
3. ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,
4. uwzględnienie wymagań ergonomii.

Organizując ręczne prace transportowe należy również pamiętać, że tam gdzie jest to możliwe, należy zapewnić sprzęt pomocniczy odpowiednio dobrany do ich wielkości, masy i rodzaju, zapewniający bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy oraz trzeba brać pod uwagę konieczność unikania ręcznego przemieszczania przedmiotów, gdy:

1. przedmiot jest zbyt ciężki, za duży, nieporęczny lub trudny do utrzymania według oceny osoby kierującej pracownikami,
2. przedmiot jest niestabilny lub jego zawartość może się przemieszczać,
3. przedmiot jest usytuowany tak, że wymaga trzymania lub operowania w odległości od tułowia pracownika, albo ma tendencję do wyginania się lub obwijania wokół tułowia pracownika.
4. kształt lub struktura przedmiotu może powodować urazy u pracownika, zwłaszcza w przypadku kolizji,
5. przemieszczanie przedmiotu może być wykonywane tylko poprzez skręt tułowia,
6. wykonanie pracy wymaga pochylenia tułowia pracownika o kąt większy od 45° lub wykonywania czynności przemieszczania w pozycji niestabilnej,
7. mogą wystąpić nagłe ruchy przedmiotu,
8. stanowisko pracy lub jego otoczenie uniemożliwia przemieszczanie przedmiotu na wysokości zapewniającej bezpieczeństwo lub przy prawidłowej pozycji ciała pracownika,
9. powierzchnia jest nierówna, stwarzająca zagrożenie przy poruszaniu się lub jest śliska w zetknięciu ze spodem obuwia pracownika,
10. podłoga i powierzchnia robocza mają różne poziomy, co wymusza przemieszczanie przedmiotów na różnych wysokościach,
11. podłoga lub powierzchnia oparcia stóp jest niestabilna,
12. przedmiot ogranicza pole widzenia pracownika,
13. temperatura, wilgotność i wentylacja są niedostosowane do wykonywanej pracy.

Ponadto należy zapewnić odpowiednią drożność dróg transportowych, odpowiednią pozycję ciała pracownika, zapewnić stabilność powierzchni(nie może być śliska, nierówna, musi być stabilna), ładunek nie może przysłaniać obszaru widzenia pracownika.

Pracodawca, u którego wykonywane są prace związane z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów nieporęcznych, niestabilnych, ze zmiennym środkiem ciężkości i innych, które z powodu ich masy, kształtu lub właściwości mogą spowodować zagrożenie wypadkowe, określa w wydanej zgodnie z art. 237⁴ § 2 Kodeksu pracy instrukcji szczegółowe zasady bezpiecznego postępowania przy przemieszczaniu takich przedmiotów. Instrukcja ta powinna określać w szczególności sposoby postępowania przy przemieszczaniu tych przedmiotów:

1. przedmiot nieporęczny lub trudny do uchwycenia i utrzymania powinien być przemieszczany przy użyciu odpowiedniego sprzętu pomocniczego, nieograniczającego pola widzenia, zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy,
2. przedmioty, których środek ciężkości po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu, nie powinny być przenoszone ręcznie, chyba że do przeniesienia przedmiotu zastosowano uchwyty znajdujące się powyżej środka ciężkości,
3. zwoje taśmy, drutu, kabla itp. przedmioty podczas ich przenoszenia powinny być zabezpieczone przed rozwinięciem i wyginaniem,
4. w razie konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego w odległości większej niż 30 cm od tułowia, należy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu przypadającą na jednego pracownika lub zapewnić wykonywanie tych czynności przez co najmniej dwóch pracowników.

Ostre, wystające elementy przedmiotów przemieszczanych powinny być zabezpieczone w sposób zapobiegający powstawaniu urazów. Opakowania przedmiotów przemieszczanych ręcznie powinny być wykonane z odpowiednio wytrzymałych materiałów oraz nie powinny stwarzać zagrożeń wypadkowych związanych w szczególności z ich kształtem, w tym ostrymi krawędziami. Jeżeli kształt lub rozmiar opakowania przeznaczonego do ręcznego przemieszczania przedmiotów utrudnia lub uniemożliwia bezpieczne ich przemieszczanie, opakowanie takie powinno być wyposażone w odpowiednie uchwyty. Sposób rozmieszczenia przedmiotów w opakowaniach powinien zapewnić ich stabilność podczas przemieszczania.

Niedopuszczalne jest przenoszenie i przetaczanie przedmiotów po pochylniach o nachyleniu pow. 15 stopni oraz po schodach o nachyleniu pow. 60 stopni a także przebywanie pomiędzy ładunkami umieszczonymi na pochyłych legarach.

BHP podczas transportu ręcznego materiałów szkodliwych i niebezpiecznych

Pracodawca powinien zapewnić odpowiednie środki ochrony przystosowane do rodzaju substancji niebezpiecznej lub szkodliwej. Niedopuszczalne jest przenoszenie materiałów o wadze przekraczającej 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet, łącznie z opakowaniem i uchwytem.

Balony szklane z kwasami lub innymi cieczami żrącymi powinny być przewożone na specjalnych wózkach. W wyjątkowych przypadkach balony, mogą być przenoszone przez dwóch pracowników w odpowiednio wytrzymałych koszach z uchwytami. Niedopuszczalne jest przenoszenie balonów, na plecach lub przed sobą.

Normy BHP transportu ręcznego

Wydatek energetyczny:

1. Wydatek energetyczny netto niezbędny do wykonywania pracy związanej z wysiłkiem fizycznym, w tym z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów, w czasie zmiany roboczej nie może przekraczać dla kobiet 5000 kJ, a przy pracy dorywczej 20 kJ/min.
2. Wydatek energetyczny netto niezbędny do wykonywania pracy fizycznej związanej z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów w czasie zmiany roboczej nie może przekraczać dla mężczyzn 8400 kJ, a przy pracy dorywczej 30 kJ/min.

Transport ręczny

Masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:

1. dla kobiet – 12 kg przy pracy stałej oraz 20 kg przy pracy dorywczej,
2. dla mężczyzn – 30 kg przy pracy stałej oraz 50 kg przy pracy dorywczej.

Masa przedmiotów podnoszonych przez jednego pracownika na wysokość powyżej obręczy barkowej nie może przekraczać:

1. dla kobiet – 8 kg przy pracy stałej oraz 14 kg przy pracy dorywczej,
2. dla mężczyzn – 21 kg przy pracy stałej oraz 35 kg przy pracy dorywczej.

Jeżeli przedmioty są przenoszone przez jednego pracownika na odległość przekraczającą 25 metrów, masa przenoszonych przedmiotów nie może przekraczać:

1. dla kobiet – 12 kg,
2. dla mężczyzn – 30 kg.

Jeżeli przedmioty są przenoszone przez jednego pracownika pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach, których maksymalny kąt nachylenia nie przekracza 30 stopni, a wysokość przekracza 4 metry, niezależnie od odległości, na jaką przedmioty są przenoszone, to masa tych przedmiotów nie może przekraczać:

1. dla kobiet – 12 kg,
2. dla mężczyzn – 30 kg.

Jeżeli przedmioty są przenoszone przez jednego pracownika pod górę po nierównej powierzchni, pochylniach lub schodach, których maksymalny kąt nachylenia przekracza 30 stopni, a wysokość przekracza 4 metry, niezależnie od odległości, na jaką przedmioty są przenoszone, to masa tych przedmiotów nie może przekraczać:

1. dla kobiet – 8 kg przy pracy stałej oraz 12 kg przy pracy dorywczej,
2. dla mężczyzn – 20 kg przy pracy stałej oraz 30 kg przy pracy dorywczej.

Podczas oburęcznego przemieszczania przedmiotów siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie może przekraczać wartości:

1. przy pchaniu – 300 N dla mężczyzn i 120 N dla kobiet,
2. przy ciągnięciu – 250 N dla mężczyzn i 100 N dla kobiet.

Wartości sił używanych przez pracownika do poruszania elementów urządzeń (w szczególności dźwigni, korb, kół, przycisków, pedałów) nie mogą przekraczać następujących wartości:

Sposób obsługi	Mężczyźni		Kobiety
1	praca stała	praca dorywcza	praca stała	praca dorywcza
Obsługa oburęczna	120 N	250 N	50 N	100 N
Obsługa jednoręczna	50 N	120 N	20 N	50 N
Obsługa nożna	300 N	500 N	120 N	200 N

Dopuszczalne jest ręczne przetaczanie i wtaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (w szczególności beczek, rur o dużych średnicach), pod warunkiem zachowania wartości sił określonych dla pchania i ciągniecia, a ponadto przy spełnieniu następujących wymagań:

1. masa ręcznie przetaczanych przedmiotów, po terenie poziomym o twardej i gładkiej nawierzchni, nie może przekraczać 200 kg na jednego mężczyznę i 80 kg na jedną kobietę,
2. masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie nie może przekraczać 50 kg na jednego mężczyznę i 20 kg na jedną kobietę.

Przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m oraz masa przekracza 30 kg dla mężczyzn i 20 kg dla kobiet, powinno odbywać się zespołowo, pod warunkiem aby na jednego pracownika przypadała masa nieprzekraczająca:

1. przy pracy stałej – 25 kg dla mężczyzn i 10 kg dla kobiet,
2. przy pracy dorywczej – 42 kg dla mężczyzn i 17 kg dla kobiet.

Podczas zespołowego ręcznego przemieszczania przedmiotów siła użyta przez pracownika niezbędna do zapoczątkowania ruchu przedmiotu, mierzona równolegle do podłoża, nie może przekraczać wartości:

1. przy pchaniu – 250 N dla mężczyzn i 100 N dla kobiet,
2. przy ciągnięciu – 210 N dla mężczyzn i 80 N dla kobiet

Niedopuszczalne jest zespołowe ręczne przemieszczanie przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 500 kg dla mężczyzn i 200 kg dla kobiet.

Przy zespołowym przenoszeniu przedmiotów należy zapewnić:

1. dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego w zakresie stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę,
2. odstępy pomiędzy pracownikami co najmniej 0,75 m oraz stosowanie odpowiedniego sprzętu pomocniczego.

Przenoszenie przedmiotów długich i o dużej masie powinno odbywać się przy zastosowaniu sprzętu pomocniczego, pozwalającego na transport takich przedmiotów z możliwie najmniejszym unoszeniem ich ponad poziom podłoża. W przypadku zespołowego przenoszenia na ramionach tych przedmiotów, należy zapewnić, aby pracownicy:

1. wkładali i opuszczali przenoszony przedmiot jednocześnie i na komendę,
2. znajdowali się po jednej stronie przenoszonego przedmiotu,
3. używali środków ochrony indywidualnej chroniących ramiona.

Transport za pomocą ręcznych wózków oraz taczek

Dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim o twardej i gładkiej nawierzchni, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać następujących wartości:

Warunki przemieszczania ładunków	Mężczyźni		Kobiety
	wózki 2-kołowe	wózki 3-i więcej kołowe	wózki 2-kołowe	wózki 3-i więcej kołowe
Przemieszczanie po terenie o nachyleniu nieprzekraczającym 5%	350 kg	450 kg	140 kg	180 kg
Przemieszczanie po terenie o nachyleniu większym niż 5%	250 kg	350 kg	100 kg	140 kg

W przypadku przemieszczania ładunku na wózkach po nawierzchni nierównej lub nieutwardzonej – dopuszczalna masa ładunku, łącznie z masą wózka, nie może przekraczać 60% wartości określonych powyżej. Niedopuszczalne jest ręczne przemieszczanie ładunków na wózkach po terenie o nachyleniu większym niż 8% oraz na odległość większą niż 200 m. Wózki powinny zapewniać stabilność przy załadunku i rozładunku. Wózki przemieszczane na szynach oraz wózki kołowe przemieszczane na pochyleniach powinny posiadać sprawnie działające hamulce.

Masa ładunku przemieszczanego na wózku jednokołowym (taczce), łącznie z masą taczki, nie może przekraczać przy przemieszczaniu:

1. po terenie płaskim o twardej i gładkiej nawierzchni o nachyleniu:

a) nieprzekraczającym 5% – 100 kg dla mężczyzn i 40 kg dla kobiet,

b) większym niż 5% – 75 kg dla mężczyzn i 30 kg dla kobiet,

Na terenie o nierównej lub nieutwardzonej nawierzchni masa ładunku nie może przekraczać 60% wartości określonych powyżej. Niedopuszczalne jest ręczne przemieszczanie ładunków na taczce po terenie o nachyleniu większym niż 8% oraz na odległość większą niż 200 m.

Transport za pomocą ręcznych dźwignic

Dźwignice powinny spełniać następujące wymagania:

Sprawdź specjalistyczne publikacje z zakresu bhp i prawa pracy