Szczepienia ochronne pracowników

Szczepienia ochronne pracowników przeprowadza się zgodnie z art. 20. ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, w celu zapobiegania szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych wśród pracowników narażonych na działanie biologicznych czynników chorobotwórczych. Zgodnie z regulacja ustawy, są to zalecane szczepienia ochronne wymagane przy wykonywaniu czynności zawodowych, określonych na podstawie właściwego rozporządzenia Rady Ministrów.

Informowanie o szczepieniach ochronnych pracowników

Pracodawca lub zlecający wykonanie prac informuje pracownika lub osobę mającą wykonywać pracę, narażonych na działanie biologicznych czynników chorobotwórczych, przed podjęciem czynności zawodowych o rodzaju zalecanego szczepienia ochronnego wymaganego przy wykonywaniu czynności zawodowych, określonych na podstawie rozporządzenia.

Koszty przeprowadzania szczepień, o których mowa powyżej, oraz zakupu szczepionek ponosi pracodawca.

Wykaz czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych

Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wykaz rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności, mając na względzie ochronę zdrowia pracowników, funkcjonariuszy i żołnierzy narażonych na działanie biologicznych czynników chorobotwórczych w trakcie wykonywania czynności zawodowych.

Szczepienia ochronne pracowników jako obowiązek pracodawcy

Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wprowadza do katalogu obowiązków pracodawcy dodatkowe, obligatoryjne wymaganie zabezpieczenia pracowników oraz zleceniobiorców przed niekorzystnym wpływem danego rodzaju pracy, związanego z występowaniem określonego czynnika biologicznego i szerzeniem się chorób zakaźnych, podczas świadczenia i podejmowania pracy.

Szczepienia ochronne pracowników – wykaz rodzajów prac

Warunki pracy obligujące do kierowania pracowników na szczepienia ochronne określa załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz. U. z 2012 r. poz. 40). Wyróżnia on 11 czynności zawodowych, których wykonywanie obliguje pracodawcę do skierowania pracownika na szczepienia ochronne oraz określa, jakie szczepienia są niezbędnie wymagane przy wykonywaniu danego rodzaju czynności. Katalog ten prezentuje się następująco:

Rodzaje czynności zawodowych	Zalecane szczepienia ochronne
Czynności, w trakcie których dochodzi do kontaktu z materiałem biologicznym pochodzenia ludzkiego (krew i inne płyny ustrojowe oraz wydaliny i wydzieliny) lub sprzętem skażonym tym materiałem biologicznym.	Szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
Czynności przy produkcji i dystrybucji żywności oraz wymagające kontaktu z żywnością w zakładach zbiorowego żywienia.	Szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A.
Czynności, których wykonywanie jest związane z wyjazdami na obszary o wysokiej endemiczności wirusowego zapalenia wątroby typu A.	Szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A.
Czynności przy usuwaniu odpadów komunalnych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi.	Szczepienia przeciw tężcowi.
Czynności przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi.	Szczepienia przeciw: 1) tężcowi, 2) wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, 3) durowi brzusznemu
Czynności wymagające kontaktu z glebą lub przy obsłudze zwierząt gospodarskich.	Szczepienia przeciw tężcowi.
Czynności bezpośrednio związane z uprawą roślin lub hodowlą zwierząt na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.	Szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.
Czynności wykonywane w kompleksach leśnych oraz na terenach zadrzewionych na obszarach endemicznego występowania zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.	Szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu.
Czynności związane z bezpośrednią stycznością z osobami przyjeżdżającymi z obszarów występowania zachorowań na błonicę lub związane z wyjazdami na obszary występowania zachorowań na błonicę.	Szczepienia przeciw błonicy
Czynności związane z diagnostyką wścieklizny u zwierząt, praca w laboratorium z materiałem zawierającym wirusa wścieklizny lub związana z narażeniem na zakażenie wirusem wścieklizny w laboratoriach wirusologicznych, w których prowadzona jest hodowla wirusa wścieklizny. Czynności wymagające kontaktu z dzikimi zwierzętami mogącymi stanowić zagrożenie przeniesienia zakażenia na człowieka.	Szczepienia przeciw wściekliźnie
Czynności podejmowane w trakcie pełnienia służby lub wykonywania pracy w urzędach, jednostkach podległych i nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw zagranicznych, Ministra Sprawiedliwości oraz Szefa Służby Celnej, przy wykonywaniu których osoby je wykonujące są narażone na działanie biologicznego czynnika chorobotwórczego mogącego wywołać chorobę zakaźną, a podanie szczepionki przeciw tej chorobie zakaźnej powoduje uodpornienie na nią.	Szczepienia przeciw: 1) tężcowi, 2) błonicy, 3) durowi brzusznemu, 4) wściekliźnie, 5) wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, 6) wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, 7) kleszczowemu zapaleniu mózgu, 8) japońskiemu zapaleniu mózgu, 9) zakażeniom wywoływanym przez Neisseria meningitidis, 10) odrze, 11) śwince, 12) różyczce, 13) ospie wietrznej, 14) poliomyelitis, 15) grypie, 16) żółtej gorączce, 17) zakażeniom wywołanym przez Streptococcus pneumoniae, 18) wąglikowi, 19) cholerze, 20) ospie prawdziwej, 21) jadowi kiełbasianemu – prowadzi się u osób narażonych na działanie takiego biologicznego czynnika chorobotwórczego, który może wywołać chorobę zakaźną, o której mowa w pkt 1–21.

Koszty szczepień ochronnych pracowników i podmioty je realizujące

Koszty szczepień ochronnych ponosi pracodawca a same szczepienia wykonują podstawowe jednostki służby medycyny pracy (poradnie medycyny pracy) – są to zadania ustawowe, nałożone na służbę medycyny pracy.

Należy w tym miejscu zauważyć, że szczepieniami ochronnymi objęci są nie tylko pracownicy, ale również i te osoby, które są zatrudnione w ramach umowy cywilnoprawnej i wykonują pracę zaliczoną do wykazu prac obligujących do kierowania na szczepienia ochronne (art. 20 ust. 2 ustawy).

Informowanie o szczepieniach ochronnych pracowników

Dodatkowo pracodawca lub zlecający pracę, przed podjęciem przez pracownika czynności zawodowych, informuje go o rodzaju zalecanego szczepienia ochronnego. Obowiązek ten w praktyce może być wypełniany poprzez przekazanie takiej informacji np. podczas kierowania pracownika na badania profilaktyczne. Pracodawca musi pamiętać o tym, że w skierowaniu powinien określić rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika, który obliguje do wykonania szczepienia ochronnego. Lekarz medycyny pracy natomiast powinien podjąć stosowne działania, na podstawie ogólnych zasad sztuki medycznej, stwierdzających faktyczną konieczność przeprowadzenia takiego szczepienia. Kierowanie na szczepienia ochronne może odbywać się również w innej przyjętej formie. Dlatego też warto szczegółowo ustalić z poradnią medycyny pracy wszystkie warunki współpracy pomiędzy pracodawcą a poradnią w umowie, zawieranej na podstawie art. 12 ustawy o służbie medycyny pracy.

W tym momencie warto zwrócić uwagę na pojawiającą się wątpliwość, wynikłą ze względu na niedość precyzyjne brzmienie przepisów. Rozporządzenie określa wykaz rodzajów czynności zawodowych oraz zalecane szczepienia ochronne wymagane u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności.

Trzeba wobec powyższego podkreślić, iż:

1. zidentyfikowanie w zakładzie pracy danego rodzaju czynności, obligującego do skierowania pracownika na szczepienie ochronne, zobowiązuje pracodawcę do skierowania takiego pracownika do medycyny pracy w celu odbycia konsultacji, badań i odpowiednich prób odpornościowych;
2. lekarz na podstawie przeprowadzonych konsultacji powinien podjąć decyzję, czy wykonywać dane szczepienie, mając na uwadze, że jest ono zalecane, czyli pożądane do wykonania, jednak musi zachodzić do tego odpowiednia przesłanka profilaktyczno-zdrowotna.

Autor: Adam Pisarczuk

Sprawdź praktyczne publikacje z zakresu bhp i prawa pracy